اموال جمع کلمه مال بوده و در حقوق به هر چیزی گفته می شود که دارای ارزش و قابل تملک باشد. بنابراین از خصوصیت های اموال این است که به مالکیت اشخاص حقیقی یا حقوقی در می آید و دارای ارزش مادی می باشد. درست است که در زندگی روزمره دسته بندی اموال اهمیت چندانی ندارد اما این موضوع از نظر مراجع حقوقی بسیار مهم است و در قانون مدنی اموال به دو دسته کلی اموال منقول و غیر منقول تقسیم می شوند. به همین دلیل است که ما باید بدانیم مالی که از آن استفاده می کنیم منقول است یا غیر منقول.
اموال منقول چیست؟
اموال منقول و غیر منقول هریک دارای تعاریف متفاوتی هستند. در ماده ۱۹ قانون مدنی به طور کامل به تعریف اموال منقول پرداخته شده است. مطابق با این ماده “اشیایی که نقل و انتقال آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید منقول است”. بنابراین اموال منقول قابلیت حمل و انتقال دارند، بدون آنکه آسیبی به خودشان یا محلشان وارد شود. مانند خودرو، فرش، دوچرخه و… اموال منقول خود به دو دسته اموال منقول ذاتی و اموال در حکم منقول تقسیم می شوند.
اموال منقول ذاتی
به اموالی گفته می شود که قابل انتقال و لمس باشد. مانند فرش که قابل لمس بوده و می توان بدون آن که آسیب ببیند، آن را منتقل کرد. البته ممکن است در برخی موارد قانونگذار با در نظر گرفتن ملاحظاتی احکام اموال غیر منقول را برای آن ها لحاظ کند.
اموال در حکم منقول
برخی از اموال نیز وجود دارند که قابل لمس نیستند اما قابلیت نقل و انتقال دارد. مانند حق انتفاع و حق سرقفلی و… این اموال به تشخیص محاکم قضایی در دسته اموال منقول قرار گرفته و به آن ها اموال در حکم منقول گفته می شود. دسته بندی این اموال به صورت زیر می باشد:
- حق مالکیت یا حق انتفاع از اموال منقول
- حقوق افراد در شرکت ها نسبت به سهام آن ها
- حقوقی که موضوع آن ها وجه نقد و یا اشیای منقول باشد
- حق مخترع نسبت به اختراعات خود (حقوق معنوی)
- حق مالف نسبت به تالیفات خود (حقوق معنوی)
اموال غیر منقول چیست؟
اموال منقول و غیر منقول تفاوت های بسیار زیادی با یک دیگر دارند. به همین دلیل بهتر است پس از اموال منقول به بررسی اموال غیرمنقول نیز بپردازیم. غیرمنقول به در لغت به معنای غیرقابل حمل و نقل و انتقال می باشد. تعریف حقوقی این اموال نیز در ماده ۱۲ قانون مدنی به طور دقیق آورده شده است. مطابق این ماده “اموال غیرمنقول به اموالی گفته می شود که نتوان آن را از محلی به محل دیگر انتقال داد، اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که انتقال آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.” مانند کوه که به طور ذاتی و آپارتمان که به واسطه عمل انسان غیرقابل حمل می باشند. اموال غیرمنقول خود به چهار دسته تقسیم می شوند که در ادامه تمام آن ها را به شما معرفی کرده ایم.
اموال غیرمنقول ذاتی
اموال غیرمنقول ذاتی به اموالی گفته می شود که به صورت ذاتی و بدون دخالت انسان غیر قابل انتقال باشد. مانند کوه، زمین، معدن و… ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که می توان سنگ های یک معدن را استخراج کرد، پس چرا می گوییم که این اموال غیرمنقول هستند؟
همانطور که در تعریف اموال منقول نیز گفتیم این نقل و انتقال باید به طوری صورت بگیرد که به خود آن مال یا محل آن خرابی وارد نشود. اما از آنجایی که انتقال سنگ های معدنی یا کوه سبب تخریب آن ها می شود پس جز اموال منقول محسوب نمی شوند.
اموال غیرمنقول به دست انسان
نوع دیگری از اموال وجود دارند که به صورت ذاتی غیرمنقول نیستند اما با انجام اعمالی توسط انسان ها به طوری به زمین متصل می شوند که نقل و انتقال آن ها امکان پذیر نمی باشد. مگر اینکه در خود مال یا زمین آن خرابی ایجاد شود. از جمله اموال غیر منقول به واسطه عمل انسان می توان به آپارتمان اشاره کرد. تفاوت این اموال با اموال غیر منقول ذاتی در این می باشد که خاصیت غیر قابل انتقال بودن خود را به صورت مصنوعی به دست آورده اند و اگر این خاصیت را از دست بدهند در دسته اموال منقول قرار می گیرند.
اموال در حکم غیرمنقول
همانطور که مشاهده می کنید اموال منقول و غیر منقول انواع مختلفی دارند که یکی از از مهمترین آن ها نیز اموال در حکم غیرمنقول می باشد. این اموال به راحتی قابل نقل و انتقال هستند اما قانون گذار با در نظر گرفتن ملاحظاتی احکام مربوط به اموال غیرمنقول را در مورد آن ها مقرر می کند. مطابق با ماده ۱۷ قانون مدنی در صورت وجود دو شرط برخی از اموال منقول ذاتی در دسته اموال در حکم غیرمنقول قرار می گیرند. این دو شرط عبارتند از:
- اموال ذاتا منقول باشند.
- از آن ها در عمل زراعت و آبیاری استفاده شود.
بنابراین حیوانات و اشیایی که مالک از آن ها برای عمل زراعت استفاده می کند مانند گاو، ادوات زراعت، تخم و… جزء اموال در حکم غیر منقول می باشند.
اموال غیر منقول تبعی
غیرمنقول تبعی نیز به اموالی گفته می شود که نمی توان آن ها را دید و لمس کرد. این اموال شامل برخی از حقوق و دعاوی می شوند که در ماده ۱۸ قانون مدنی به سه مورد از آن ها اشاره شده است:
- حق انتفاع از اشیا غیرمنقول
- حق ارتفاع نسبت به املاک
- دعاوی مربوط به اموال غیر منقول مانند دعوای خلع ید
فروش اموال غیر منقول
خرید و فروش اموال منقول و غیر منقول یکی از رایج ترین اعمالی است که روزانه توسط افراد انجام می‌گیرد. نحوه فروش و انتقال مالکیت اموال منقول و غیر منقول با یک دیگر تفاوت هایی دارند. فروش و نقل و انتقال اموال غیرمنقول مانند خانه، زمین، آپارتمان و… باید با سند رسمی و حضور طرفین معامله در دفترخانه اسناد رسمی صورت بگیرد. در صورتی که نقل و انتقال اموال منقول مانند میز، صندلی و… با قولنامه عادی و مبایعه نامه ها صورت می گیرد.
سند اموال غیر منقول
در کنار آشنایی با اموال منقول و غیر منقول بهتر است با اسناد این اموال نیز آشنا باشید. اسناد اموال غیر منقول به اسنادی گفته می شود که برای انتقال مالکیت اموال غیرمنقول صادر و تنظیم می شوند. این اسناد در صورتی معتبر و قابل استناد می باشند که توسط اداره ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و یا سایر مامورین رسمی تنظیم شده باشند. نکته ای که باید به آن توجه شود این است که برای انتقال اموال غیرمنقول تنظیم سند ضروری است اما اموال منقول احتیاج به سند ندارند و اماره تصرف حاکم است. یعنی در اینگونه اموال مال دست هر کسی که باشد صاحب آن است. البته برای برخی از اموال منقول مانند خودرو، اتوبوس و… نیز داشتن سند رسمی ضروری می باشد.
اموال منقول و غیر منقول در وصیت
وصیت نامه نوعی سند رسمی و لازم الاجرا است، خواه ناظر به اموال منقول باشد یا ناظر به اموال غیر منقول. البته وصیت مازاد بر ثلث غیر نافذ می باشد. به این صورت که دارایی ها و اموال متوفی که به صورت اموال منقول و غیر منقول هستند قیمت گذاری می شوند و پس از آن یک سوم آن را محاسبه می کنند. بنابراین میان اموال منقول و غیر منقول متوفی برای احتساب ثلث مال تفاوتی وجود ندارد.
کلام آخر
همانطور که مشاهده می کنید اموال در انواع مختلفی وجود دارند که برای هر کدام توسط قانون گذار قوانین خاصی مقرر شده است. به همین دلیل توصیه می کنیم حتما با اموال منقول و غیرمنقول به طور کامل آشنا باشید تا در صورت بروز مشکل بتوانید از حقوق خود به درستی دفاع کنید. در این مطلب سعی کردیم شما را به طور کامل با تعریف و انواع اموال منقول و غیر منقول که بیشترین تفاوت آن ها در قابلیت لمس و نقل و انتقال آن ها می باشد آشنا کنیم. در صورتیکه باز هم در این زمینه نیاز به راهنمایی و مشاوره دارید می توانید همین حالا با ما تماس بگیرید.
